Rozprzestrzeniający się wirus COVID-19 wywołał prawdziwy paraliż w funkcjonowaniu państwa, w tym także systemu sprawiedliwości w Polsce. Tempo prac legislacyjnych oraz ogromny zakres zagadnień koniecznych do dostosowania do nowej rzeczywistości sprawił, iż dotychczas nie wszystkie sfery życia społecznego zostały uwzględnione w specjalnie uchwalonej przez Sejm na początku marca ustawie dot. funkcjonowania państwa w czasie epidemii.
W dniu 31 marca 2020 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy
o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (dalej ustawa o COVID-19). Ustawa reguluje kwestie terminów procesowych i sądowych.
Pomimo odwoływania kolejnych rozpraw i posiedzeń sądów, pracownicy wymiaru sprawiedliwości nadal starają się pracować tak, aby zminimalizować negatywne skutki zaistniałej sytuacji. Dotychczas nie wstrzymano formalnie doręczeń pism procesowych, na których złożenie obowiązują nieprzekraczalne terminy. Powyższa kwestia była przedmiotem społecznej dyskusji już od pierwszych dni funkcjonowania w nowej rzeczywistości. Rzecznik Praw Obywatelskich, wyrażając stanowisko zdecydowanej większości praktyków prawa w Polsce postulował, aby w trosce o prawa obywatelskie zawiesić z mocy prawa terminy procesowe i sądowe na czas stanu zagrożenia epidemicznego. Podobnie – zawieszenie terminów procesowych podnosił Maciej Bobrowicz prezes Krajowej Rady Radców Prawnych. Powyższą kwestią zajął się w ostatnich dniach polski Parlament. W dniu 31 marca Sejm uchwalił ostateczną wersje ustawy o COVID-19 i przekazał ją do podpisu przez Prezydenta RP. Prezydent RP podpisał ustawę tego samego dnia.
Stosownie do art. 15zzs ust. 1 ustawy o COVID-19 w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID bieg terminów procesowych i sądowych nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na czas trwania tych stanów. Nierozpoczynanie biegu terminów procesowych i sądowych, a także ich zawieszenie, dotyczy postępowań sądowych w tym sądowo-administracyjnych, postępowań egzekucyjnych, postępowań karnych i karnych skarbowych, postępowań w sprawach o wykroczenia, postępowań administracyjnych, postępowań i kontroli prowadzonych na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, kontroli celno-skarbowych, postępowaniach w sprawach, o których mowa w art. 15f ust. 9 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych a także innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustaw. A zatem należy zaznaczyć, iż regulacja ta obejmuje w zasadzie wszelkie postępowania prowadzone przed organami państwa.
Ustawodawca przewidział jednakże wyjątki od powyższej zasady wskazane w art. 15 zzs ust. 2 i 3, które to odnoszą się do terminów w sprawach wyboru lub powołania organów, których kadencje są określone w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, terminów wyborów do organów jednostek samorządu terytorialnego oraz terminów w sprawach wniosków i pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego a także kontroli i postępowań wskazanych w ustawie Prawo zamówień publicznych (dział V rozdział 3 oddział 3 oraz dział VI rozdział 2).
Co więcej, stosownie do art. 15zzs ust. 4 ustawy o COVID-19 w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, strona, uczestnik postępowania, kontrolowany i ich kontrahent oraz organ, do którego zwrócono się o zajęcie stanowiska w trybie art. 106 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, są w określonych przypadkach obowiązani, na żądanie organu, sądu lub podmiotu, prowadzących odpowiednio postępowanie lub kontrolę, w wyznaczonym przez nich terminie, do dokonania czynności określonej w tym żądaniu. Sytuacje, do jakich odnosi się omawiany wyjątek dotyczą interesu publicznego lub ważnego interesu strony albo kontrolowanego oraz sytuacji, w których niepodjęcie czynności mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt, poważną szkodę dla interesu społecznego albo grożącą niepowetowaną szkodę materialną. Szczegóły dot. powyższej kwestii tj. w jakich przypadkach można zastosować powyższe wyjątki określa ustawa o COVID-19.
Ponadto, art. 15zzs ust. 8 ustawy o COVID-19 przewiduje nierozpoczęcie biegu terminu oraz zawieszenie rozpoczętego biegu terminu na milczące załatwienie sprawy, w innej sprawie, w której brak wyrażenia przez organ sprzeciwu, wydania decyzji, postanowienia albo innego rozstrzygnięcia uprawnia stronę lub uczestnika postępowania do podjęcia działania, dokonania czynności albo wpływa na zakres praw i obowiązków strony lub uczestnika postępowania a także na wyrażenie przez organ stanowiska albo wydanie interpretacji indywidualnej. Powyższe, nie dotyczy jednak interpretacji indywidualnej, o której mowa w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa. W celu usprawnienia funkcjonowania systemu, zgodnie z art. 15 zzs ust. 9 ustawy o COVID-19 organ lub podmiot może z urzędu wydać odpowiednio decyzję w całości uwzględniającą żądanie strony lub uczestnika postępowania, zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu, wyrazić stanowisko albo wydać interpretację indywidualną.
Wprowadzone zmiany dot. kwestii terminów sądowych i procesowych w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii należy uznać za konieczną próbę ratowania funkcjonalności wymiaru sprawiedliwości, a co za tym idzie polskiej gospodarki. Można jedynie żałować, iż próba ta nie została podjęta wcześniej, co choć nieco ograniczyłoby chaos wywołany COVID-19.
Poniżej znajduje się tekst ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw.
http://orka.sejm.gov.pl/opinie9.nsf/nazwa/299_u/$file/299_u.pdf
autor: Jakub Miszkurka
